Niepłodność jest problemem dotykającym coraz większą liczbę osób. Tymczasem w myśleniu wielu osób, jest to temat intymny, wręcz wstydliwy. Dlatego też w wielu środowiskach nie rozmawia się o nim, co powoduje, że dotknięte nim osoby mają niewielkie możliwości uzyskania wiedzy związanej z samym problemem oraz otrzymania wsparcia emocjonalnego.

Psychologia może pomóc i w obszarze zrozumienia czynników psychicznych związanych z niepłodnością, i w aspekcie możliwości wsparcia psychicznego.

Czy niepłodność może być spowodowana czynnikami psychicznymi?

Stres

Stres ma ogromne znaczenie dla płodności. Organizm kobiety „broni się” przed ciążą, jeżeli jest osłabiony i w stanie zagrożenia. Stres psychiczny jest dla organizmu oznaką zagrożenia. Dlatego pozostając w stresie, szczególnie w stresie długotrwałym, mamy mniejsze możliwości zajścia w ciążę. Podobnie sprawa ma się z płodnością u mężczyzn, Stres wpływa w niekorzystny sposób na produkcję nasienia i może być przyczyną niepłodności.

Czym jest stres? Stres pojawia się w  tych sytuacjach, gdzie nasze możliwości spotykają się z wymogami otoczenia i stajemy wobec wyzwania, z którym chcemy sobie poradzić. Zasadniczo stres jest nieodłączną częścią naszego życia i może mieć pozytywny wpływ na nasz rozwój. Problem zaczyna się wtedy, gdy nasze możliwości nie są wystarczające do poradzenia sobie z wymaganiami sytuacji.

Co jest oznaką przewlekłego stresu? Jak rozpoznać, że problem radzenia sobie ze stresem występuje u mnie?Objawami przewlekłego stresu są: poczucie przeciążenia, zmęczenie (chroniczne), ogólna drażliwość, poczucie niepewności, lęk, wycofanie z interakcji społecznych, zaburzenia apetytu, depresja, zaburzenia ciśnienia tętniczego, objawy skórne (wysypki, wypryski), bezsenność, obniżenie popędu seksualnego, migreny, problemy z trawieniem (zaparcia, biegunki), zaburzenia cyklu menstruacyjnego. Jeśli obserwuję u siebie kilka z powyższych objawów prawdopodobnie jestem pod wpływem chronicznego stresu.

Psycholog może pomóc zdiagnozować problem, wypracować bardziej skuteczne metody radzenia sobie ze stresem, a wreszcie, zmienić schematy myślenia, które sprawiają, że jesteśmy narażeni na stres.

Zaburzenia lękowe

Czasem nasza psychika „broni się” przed podjęciem roli rodzicielskiej. Bardzo często, na poziomie świadomych deklaracji – chcemy mieć dziecko, tymczasem nasze głębokie schematy myślenia, często nieuświadomione, utrudniają nam realizację tego dążenia.

Jak zauważyć, że lęk utrudnia rodzicielstwo? Niektóre trudności widoczne są już na poziomie myślenia i mówienia o posiadaniu dziecka. Warto się zastanowić, czy widzę na horyzoncie więcej problemów czy radości z tym związanych. Często lęk wyraża się poprzez ciało. I tutaj sama niepłodność może być takim sposobem komunikowania problemu. Nasze ciało poprzez to, że nie pozwala na poczęcie dziecka, sygnalizuje, że coś stoi na przeszkodzie. Przypadki, kiedy nie ma podstaw biologicznych niepłodności mogą należeć do tej grupy. Inną formą ujawniania się problemu mogą być rozmaite objawy uniemożliwiające współżycie seksualne. Mogą się tu znaleźć problemy z popędem seksualnym oraz bóle utrudniające współżycie (w tym bóle głowy).

Czasami szczególne formy zachowania mogą świadczyć o problemie. Zdarza się, że z różnych „zewnętrznych” powodów (np. praca), nie można zacząć starać się o dziecko. Zdarzają się przypadki, kiedy osoby nie podejmują współżycia, jednocześnie deklarując chęć starania się o dziecko. Tego typu sprzeczne dążenia widoczne w działaniu, mogą być objawem zaburzeń, które leżą u ich źródeł.

W przypadku istnienia powyżej wspomnianych lub podobnych problemów warto rozpocząć terapię indywidualną lub małżeńską. Może to przynieść pozytywne efekty nie tylko w związku z niepłodnością. Zwykle zaburzenia lękowe wpływają negatywnie na szeroko pojęte funkcjonowanie życiowe.

Problemy wynikające z sytuacji niepłodności

Kolejną grupą trudności, w których można uzyskać pomoc psychologiczną, są kryzysy indywidualne i małżeńskie, które powstały na skutek niepłodności.

Sytuacja niepłodności sama w sobie może stanowić źródło stresu, co dodatkowo może utrudniać leczenie. Jednocześnie samo leczenie (zmiany hormonalne, konieczność wprowadzenia w nasz dotychczasowy sposób funkcjonowania dyscypliny związanej z leczeniem) może być źródłem stresu.

Diagnoza niepłodności może zmieniać nasze patrzenie na siebie samych. Często mamy przekonanie, że płodność wiąże się z męskością i kobiecością, a posiadanie dzieci świadczy o wartości osoby. Jeśli włączają nam się tego typu sposoby myślenia, to stajemy często wobec poważnego kryzysu.

Ważnym czynnikiem jest również reakcja otoczenia na problem niepłodności. W niektórych środowiskach osoba niepłodna może spotkać się z odrzuceniem, poniżaniem, obojętnością. Taka reakcja może stanowić źródło kryzysu w relacjach. Szczególnie istotne jest wtedy poszukanie wsparcia poza  tym środowiskiem.

Kolejnym niezwykle ważnym obszarem jest relacja małżeńska, która na skutek niepłodności może znajdować się w kryzysie. Problem niepłodności istotnie wpływa na wcześniejsze plany życiowe. Stawia przed małżonkami zadanie zweryfikowania swoich wcześniejszych wyobrażeń i oczekiwań. W takich sytuacjach ważna okazuje się komunikacja między małżonkami. Jeśli przed powstaniem kryzysu występowały trudności w porozumieniu się, to mogą się one nasilić i przyczyniać się do pogłębiania problemu.

We wszystkich opisanych sytuacjach można skorzystać z pomocy psychologicznej. Istnieje możliwość uzyskania wsparcia w problemach indywidualnego radzenia sobie z niepłodnością w formie poradnictwa lub terapii. Również kryzysy w małżeństwie można próbować rozwiązywać poprzez uczenie się bardziej skutecznych sposobów komunikacji lub przez terapię małżeńską.

Więcej o wpływie psychiki na niepłodność

Aleksandra Siódmak jest psychologiem zajmującym się m.in. terapią  małżeństw mających problemy z płodnością. Kontakt